Veiligheidsdag sector transport en logistiek 2025 Jop Groeneweg

Interview

De toekomst van veiligheid: fouten maken mag, als je er maar iets mee doet

Deel deze pagina

Wat transport en logistiek kan leren van de HOP-principes

Veiligheid begint niet bij regels, maar bij gedrag. En dat gedrag hangt af van de manier waarop werk is georganiseerd. Dat is de kernboodschap van prof. dr. Jop Groeneweg, hoogleraar veiligheidskunde aan de TU Delft. Tijdens de Veiligheidsdag van STL vertelde hij hoe bedrijven in transport en logistiek veiligheid écht kunnen verbeteren. Niet door harder te straffen, maar door slimmer te kijken.

Aan de hand van herkenbare voorbeelden en vijf universele veiligheidsprincipes liet hij zien hoe een andere manier van denken leidt tot meer veiligheid én meer vertrouwen op de werkvloer.

Van incident naar inzicht

Een vrachtwagen die zich vast rijdt onder een viaduct. Het lijkt een simpel voorbeeld van een menselijke fout. Maar wat als het niet één keer gebeurt, maar honderd keer per jaar, op precies dezelfde plek?

Volgens Groeneweg toont dat aan dat het niet aan de chauffeur ligt, maar aan de situatie. “De meeste mensen denken: die chauffeur had beter moeten opletten. Maar als je naar het hele systeem kijkt, zie je dat de fout eigenlijk is ingebouwd. Bijvoorbeeld door verwarrende omleidingen, slechte bebording of een route die simpelweg niet geschikt is voor vrachtverkeer.”

Het is een van de voorbeelden waarmee Groeneweg laat zien dat fouten in gedrag bijna altijd terug te voeren zijn op de omgeving waarin mensen moeten werken.

De vijf HOP-principes

Groeneweg baseert zijn verhaal op de vijf HOP-principes: Human and Organizational Performance. Deze principes zijn ontwikkeld door het Amerikaanse Department of Energy en worden wereldwijd toegepast in sectoren met hoge risico’s, zoals de olie- en gasindustrie, luchtvaart en steeds vaker ook in de logistiek.

De vijf principes zijn:

1. Fouten zijn normaal

Mensen maken fouten. Dat hoort bij menselijk gedrag. Veiligheid begint pas echt als je die fouten meeneemt in het ontwerp van werkprocessen. Niet door ze te negeren of te bestraffen, maar door systemen te bouwen die tegen een foutje kunnen.

2. Schuld geven helpt niet

Als je mensen straft voor een fout, melden ze die fout de volgende keer niet meer. En dan kun je er ook niets van leren. “Blame fixes nothing,” zegt Groeneweg. “Je wint er niets mee, behalve angst.”

3. Leren is noodzakelijk

Van fouten leer je alleen als je er iets mee doet. Een rapport rondsturen of een formulier invullen is niet genoeg. Je moet echt iets veranderen in de praktijk.

4. De context bepaalt gedrag

Hoe iemand zich gedraagt op de werkvloer, hangt sterk af van de omstandigheden. Is de werkplek overzichtelijk? Is de route logisch? Zijn de instructies helder? De omgeving nodigt uit tot goed of juist risicovol gedrag.

5. Hoe je reageert op fouten, maakt het verschil

Reageer je als leidinggevende begripvol of geïrriteerd? Die eerste reactie bepaalt of iemand zich veilig voelt om dingen te blijven melden. Positief reageren betekent openheid. En openheid betekent leren.

Veiligheidsdag sector transport en logistiek 2025

Een heftruck zegt meer dan duizend woorden

Groeneweg haalt er een concreet voorbeeld bij uit het magazijn: een plek waar veiligheid dagelijks onder druk staat. “In sommige bedrijven is het normaal dat er botsingen zijn met heftrucks. Niemand kijkt er nog van op. Maar dat is geen gezond teken.”

Bij een van die bedrijven stelde hij iets eenvoudigs voor: schilder de heftrucks glanzend geel en de pilaren wit. Elke botsing laat dan meteen een duidelijk spoor na. “En die zichtbaarheid zorgt voor een gesprek. Niet om iemand op de vingers te tikken, maar om samen te kijken: hoe komt dit? Wat kunnen we veranderen?”

Het bleek dat bepaalde draaicirkels te krap waren. Door die omgeving aan te passen, daalde het aantal botsingen. Zonder dat er één extra regel nodig was.

Van plannen naar doen

Veel bedrijven hebben hun veiligheidsbeleid goed op papier staan. Ze hebben plannen, protocollen, trainingen. Maar wat gebeurt er in de praktijk?

“De meeste bedrijven zijn kampioen plannen maken,” zegt Groeneweg. “Maar de vraag is: wat voer je daadwerkelijk uit? Heb je die training ook echt gegeven? Zijn die afspraken ook echt nageleefd?”

Volgens hem zit de winst dan ook niet in meer regelen, maar in meer doen. “Stop met nóg een plan. Kijk eerst naar wat je al hebt beloofd. En voer dat uit. Daar begint echte verandering.”

Van schijnwinst naar echte vooruitgang

Soms lijken onveilige werkwijzen sneller. Maar volgens Groeneweg is die tijdwinst vaak maar schijn. “In een distributiecentrum reden heftrucks jarenlang in twee richtingen door dezelfde gangen. Dat leek efficiënt, maar zorgde voor veel onveilige situaties.” Groeneweg stelde voor om de locatie op te delen in zones met éénrichtingsverkeer. Heftrucks reden voortaan in vaste rondjes, in plaats van kriskras door het pand. “We maakten video-opnames en berekenden met simpele algoritmes de risico’s. Die daalden spectaculair.” Medewerkers hoefden niet meer onverwacht te stoppen, en liepen niet langer in wat hij noemt “the line of fire”. En die paar meter extra rijden? “Dat stelde niets voor vergeleken met de rust en veiligheid die het opleverde.”

Veranderen kost tijd, maar levert veel op

De overgang naar een veiligheidscultuur volgens de HOP-principes kost tijd. “Gedrag verandert niet van de ene op de andere dag,” zegt Groeneweg. “We doen veel dingen zoals we ze altijd deden. En juist dát is vaak het probleem.”

Toch ziet hij steeds meer bedrijven in transport en logistiek de omslag maken. “Ze nemen veiligheid serieus, richten zich op leren, en betrekken medewerkers bij oplossingen. Dat is veel effectiever dan alles top-down regelen.”

De echte sleutel tot veiligheid

Volgens Groeneweg zit de sleutel tot veiligheid niet in regels of technologie. Maar in het gedrag van mensen, en de manier waarop organisaties dat gedrag beïnvloeden.

“Als mensen fouten melden, als je samen leert van wat er misgaat en als je de omgeving zo inricht dat veilig werken makkelijk wordt, dan ben je goed bezig. Want fouten maken mag. Als je er maar iets mee doet.”