Tips en advies

Preventie, herkenning, begeleiding en zorg

Deel deze pagina

Voorkomen is beter dan genezen. Zeker bij alcohol, drugs en medicijnen (ADM) op het werk. Eén fout kan grote gevolgen hebben. Hoe herken je signalen van gebruik? Hoe ga je ermee om? Op deze pagina lees je praktische tips.

Signalen van gebruik herkennen

Gebruik zie je niet altijd meteen. Let op kleine veranderingen in gedrag:

Een werknemer is vaker moe of ziek na het weekend.
Iemand doet anders dan normaal: hij is sneller boos, drukker of langzamer.
Iemand praat met dubbele tong, kijkt wazig of gaat vaak naar het toilet.
Na een avondje doorzakken komt iemand brak op het werk.
Collega’s geven signalen dat er iets speelt.

Voorbeeld:

Een chauffeur meldt zich bijna elke maandag ziek. Na een gesprekje blijkt dat hij in het weekend vaak naar festivals gaat.

Verschil in gebruik

Niet ieder gebruik is hetzelfde. Verschillende soorten van gebruik zijn:

Recreatief gebruik: af en toe voor je plezier drinken of drugs gebruiken. Daar kan iemand de volgende dag nog last van hebben.
Afhankelijkheid: iemand voelt dat hij steeds vaker middelen nodig heeft.
Verslaving (ziekte): dagelijks gebruik, vaak met grote gevolgen voor werk en privé.

Nieuwe handreiking 'rijden doe je alcohol- en drugsvrij'

Wat kun je doen als werkgever?

Als werkgever kun je het niet makkelijk oplossen voor je werknemers. Maar je kunt je werknemers wel helpen en begeleiden. Dingen die je kunt doen als werkgever:

Maak het bespreekbaar: zonder oordeel, toon interesse en stel vragen.
Voorkom normaliseren: accepteer gebruik niet, maar veroordeel het ook niet direct.
Benoem risico’s: koppel het aan veiligheid, gezondheid en carrièrekansen.
Zorg voor alternatieven: denk aan aangepast werk in plaats van ziek melden.
Kijk naar de bedrijfscultuur: durven collega’s elkaar aan te spreken op ‘vreemd’ gedrag? Een plek waar je iets durft te zeggen is belangrijk.

Voorbeeld:

Tijdens de hooikoortsperiode gebruiken sommige werknemers antihistamine. Deze medicijnen kunnen je suf maken. Bespreek dit vooraf: “We willen dat iedereen veilig kan werken. Meld het als je medicijnen gebruikt die je slaperig maken, dan zoeken we samen een oplossing.”

Rol van bedrijfsarts, arbodienst en vertrouwenspersoon

Als werkgever sta je er niet alleen voor. Wanneer je het aangeeft, kunnen mensen jou helpen met het oplossen en advies geven. Denk aan de volgende personen:

Bedrijfsarts: beoordeelt medische risico’s en geeft advies.
Arbodienst: helpt bij beleid en preventie.
Vertrouwenspersoon: biedt een veilige plek voor werknemers die niet direct naar jou durven te stappen.

Begeleiding en zorg

Kun je het niet alleen oplossen? En kom je er samen met je werknemer niet uit? Dan kan begeleiding nodig zijn, zoals:

Zelfhulp via groepen, bijvoorbeeld Anonieme Alcoholisten.
Verslavingszorg via huisarts of bedrijfsarts.
Buddysysteem: wijs een collega aan die een medewerker na behandeling helpt met terugkeer en steun op de werkvloer.
Privéproblemen? Een budgetcoach of maatschappelijk werker kan helpen.

Preventietips

Een veilige en gezonde werkomgeving begint met kleine, herkenbare stappen. Preventie hoeft niet ingewikkeld te zijn: eenvoudige gewoontes en duidelijke afspraken maken vaak al een groot verschil. Hier zijn tips om bewustzijn te vergroten, risico’s te beperken en samen een veilige werkcultuur te versterken.

Organiseer een alcoholvrije vrijdagmiddagborrel.
Geef voorlichting bij onboarding: leg nieuwe werknemers uit wat je verwacht.
Gebruik ervaringsverhalen tijdens werkoverleggen: een anoniem voorbeeld maakt meer indruk dan cijfers.
Herinner je team rond feestdagen en tijdens het festivalseizoen aan de risico’s: “Na een feest kan je reactietijd nog dagen traag zijn.”

Hulp en verwijzingen

Wanneer je verder nog hulp nodig hebt, zijn er verschillende organisaties die jou en je werknemers kunnen helpen:

Trimbos-instituut: voor betrouwbare informatie en handreikingen.
Trafieq: voor trainingen en advies over ADM.
ADM-support: voor tips en tools voor bedrijven.

Veelgestelde vragen over alcohol drugs en medicijnen

Waarom is een ADM-beleid belangrijk voor bedrijven binnen de transport en logistiek?

Alcohol, drugs en sommige medicijnen maken je suf of traag. In transport en logistiek is dat gevaarlijk: werknemers rijden veel en werken met zware machines. Een ADM-beleid helpt om ongelukken te voorkomen. Ook blijven werknemers gezonder en beter inzetbaar. Dat betekent minder ziekte en minder uitval. Een ADM-beleid draagt dus bij aan veiligheid én voortgang van het werk.
Wat kun je doen als je denkt dat iemand alcohol, drugs of medicijnen gebruikt?
Functioneert een werknemer nog, maar heb je het vermoeden dat hij beginnende problemen heeft met alcohol, drugs of medicijnen? Volg dan onderstaande stappen (de ASBBA-checklist).
1. Afspraak maken. Bereid een gesprek voor en kies een rustig moment. 
2. Sluit aan bij de werknemer. Vraag toestemming om je zorgen met hem te bespreken en toon begrip. 
3. Beschrijf gedrag en effect. Benoem concrete voorbeelden van zorgen of veranderingen in het functioneren van de werknemer.
4. Benoem gewenst gedrag en wijs op het ADM-beleid. Geef duidelijk aan wat wel/niet mag en dat er hulp beschikbaar is. 
5. Actie. Vat samen, maak vervolgafspraken en verwijs eventueel door (bedrijfsarts, huisarts, zelfhulp).
Hoe herken je medicijngebruik?
Mogelijke signalen van medicijngebruik zijn:
- Sufheid, traag reageren.
- Heel druk gedrag.
- Wisselingen in humeur. De ene keer vrolijk, dan weer boos of 'geheimzinnig'.
- Moeite met concentreren.
- Moe. Sommige medicijnen zorgen ervoor dat je slecht slaapt.
- Fouten maken, slordig zijn, langzamer werken.
- Veel afvallen.
Het gebruik van medicijnen is niet altijd zichtbaar. Of het duurt even voordat je het als werkgever doorhebt. Hierbij geldt: dat iemand een keer moe of chagrijnig is, hoeft niets te betekenen. Bij misbruik komt dit gedrag vaker voor en zorgt het voor problemen op het werk.

Meer informatie vind je in onze tipkaart ‘Herkennen van ADM-gebruik’.
Hoe herken je alcohol- en drugsmisbruik?
Mogelijke signalen van alcohol- en drugsmisbruik zijn:
- Veranderingen in gedrag. Iemand is bijvoorbeeld snel geïrriteerd of erg stil.
- Fouten maken, slordig zijn, langzamer werken.
- Ziekmeldingen. Vooral na het weekend of feestdagen.
- Een onverzorgd uiterlijk, de geur van alcohol.
Dat iemand te veel drinkt of drugs gebruikt, zie je niet altijd. Daarbij geldt ook dat als iemand een keer boos wordt of zich ziek meldt, het niet gelijk iets hoeft te betekenen. Gebeurt het vaker, dan kan er meer aan de hand zijn.

Meer informatie vind je in onze tipkaart ‘Herkennen van ADM-gebruik’.
Hoe kan ik dit onderwerp structureel bespreken in mijn bedrijf?

Bespreek alcohol, drugs en medicijnen bij het inwerken, tijdens teamoverleggen en in gesprekken op vaste momenten. Gebruik herkenbare momenten, zoals festival- of feestdagen, om bewustwording te vergroten.